Podział Grochowa

Podział Grochowa

Podział Grochowa dla jednych może wydać się nieistotny, dla innych oczywisty. Przy czym tych drugich można podzielić na dwie grupy: tych, którzy ów podział znają i tych, którym się tylko wydaje, że go znają. Zasadniczo podziały są 3: historyczny, administracyjny i, najbardziej rozpowszechniony a zarazem najbardziej bzdurny – podział Miejskiego Systemu Informacji.

Zacznijmy może zatem od tego, czym właściwie jest Grochów. Grochów jest częścią Warszawy. NIE jest osiedlem, bo osiedli na Grochowie jest wiele. NIE jest dzielnicą, bo nie i tyle. Wiele osób by chciało, żeby nią był, bowiem Praga-Pd to wytwór sztuczny, jedynie Kamionek ma coś wspólnego z Pragą. No, ale z drugiej strony Gocław i Saska Kępa to również nie Grochów, więc taka nazwa dzielnicy była by również myląca.

Tak czy siak obecnie Grochów to część dzielnicy Praga-Pd. Jego granice nie są sztywne i jednoznaczne.

Od południa będzie to ul. Ostrobramska (wg MSI), albo Jeziorańskiego (wg podziału administracyjnego). Obszar między tymi ulicami historycznie może i związany jest z Grochowem, ale centra handlowe Promenada i GH Tesco Gocław utożsamiane są raczej z Gocławiem.

Granica zachodnia to kinowa albo środek ogródków działkowych (nie jest to ważne, mówi się ogródki pomiędzy Grochowem i Saską Kępą i niech tak zostanie) i dalej Chodakowska (wg MSI) lub Podskarbińska (wg podziału administracyjnego). Tutaj nie mam zdania i przyznam, że aż tak mnie to nie interesuje. Chodakowska 22 to dla mnie Kamionek, ale osiedle TOR to wg mnie już Grochów.

Granica Północna to linia kolejowa. Pytanie tylko, czy za część Grochowa uznamy Olszynkę Grochowską i Kozią Górkę Grochowską. Od tego zależy, które tory uznamy za granicę. Jest to kwestia może i sporna, ale znów- nie istotna i dobrze rozwiązana przez MSI.

Najgorzej ma się sytuacja z granicą wschodnią. Otóż przebiega ona, mniej więcej, kanałkiem przy ul. Olszynki Grochowskiej. Po drugiej jego stronie jest już prawdziwy Gocławek. Problem w tym, że nie pokrywa się to z granicą dzielnicy. Nie zmienia to jednak faktu, że Grochów nie jest Gocławkiem a Gocławek Grochowem.

Podział MSI.

Wg podziału MSI na terenie Ggrochowa utworzono trzy obszary MSI: Grochów, Gocławek i Olszynkę Grochowską. Ich granice wyznaczono w miarę sensownie, gorzej z nazewnictwem.

Obszar MSI Olszynka Grochowska to dobra nazwa, ale warto pamiętać, że można na jego tereni wyróżnić:

                -Emilianów – część zachodnia : trójkąt między torami, torami i planowaną obwodnicą Warszawy. Nieużytki, bocznice, stara elektrownia kolejowa, salon Fiata. Nazwa widoczna na mapach i warta zapamiętania

-Kozia Górka Grochowska – obszar w środku MSI Olszynka Grochowska. Niegdyś op drugiej tronie torów, między Kawęczynem, Antoninowem i Utratą była Kozia Górka Kawęczyńska. Na terenie Koziej Górki Grochowskiej mieszczą się tereny PKP, osiedle Dudziarska, staw Kozia Górka i opuszczone ogródki działkowe.

                -Olszynka Grochowska – właściwa Olszynka znajduje się na wschodzie obszaru MSI i w 90% jest porośnięta lasem rezerwatu pod tą samą nazwą.

Wg podziału administracyjnego Emilianów i zachodnia część Koziej Górki należy do Grochowa Centrum, a wschodnia część Koziej Górki i właściwa Olszynka Grochowska należą do Grochowa Północnego.

Obszar MSI Grochów to, na dobrą sprawę historyczny Grochów Wielki, czyli Grochów II. I taką nazwę powinien ów obszar nosić.

Wg podziału administracyjnego Grochów MSI, czyli Grochów Wilki obejmuje wszystkie cztery administracyjne obszary Grochowa: cały obszar Grochów-Kinowa i po części obszary Grochów-Centrum, Grochów Południowy i Grochów Północny.

Obszar MSI Gocławek to bzdura nie z tej ziemi. Gocławek to, mniej więcej obszar zaznaczony na mapce poniżej, a więc nie wielki obszar w obrębie dwóch dzielnic. Nie ma zatem sensu nazywać tak obszaru MSI. Obszar MSI Gocławek obejmuje tak naprawdę: Grochów Mały czyli Grochów I, oraz niewielki fragment Gocławka. Logiczne zatem wydaje się nazwanie obszaru od jego lwiej części, nie?

Administracyjnie obszar ten przynależy do Grochowa Południowego i Grochowa Północnego.

Poniżej mapa konfrontująca podziały MSI i administracyjny.

Podział ten, w przeciwieństwie do podziału MSI, nie ma pełnić funkcji informacyjnych, tylko administracyjne. Tak więc, nie będąc urzędnikiem, powstrzymam się od komentowania jego zasadności, bowiem brak mi w tej kwestii wiedzy.

Grochów Kinowa – obejmuje mniej więcej obszar Osiedla Kinowa,

Grochów Centrum – wbrew nazwie obejmuje północno-zachodnią część Grochowa (razem z Emilianowem i Kozią Górką,

Grochów Północny – obszary północno-wschodnie Grochowa w tym część Grochowa Wielkiego, część Grochowa Małego (Grochów Dwór), część Gocławką w dzielnicy Praga-Pd, oraz Olszynę i część Koziej Górki.

Grochów Południowy natomiast faktycznie obejmuje południowy Grochów, w tym część Grochowa Wielkiego, część Grochowa Małego (Witolin), mały skrawek Gocławka i tereny sporne (Gocław to czy Grochów) między ul. Ostrobramską i Jeziorańskiego.

Obszary te w sensie administracyjnym można nazwać osiedlami, mają swoje rady osiedli itd. Ale w sensie bardziej namacalnym, osiedli na Grochowie jest dużo, dużo więcej, ale o tym później.

Podział Historyczny

W 1780 Grochów podzielono na 8 części, które co prawda jeszcze na początku XX wieku widniały w księgach hipotecznych, jednak z uwagi na brak ich obecności na mapach i w umysłach mieszkańców, należało by o nich zapomnieć. Na dobrą sprawę nie wiadomo nawet, gdzie dokąldnie były granice tych obszarów. Wyjątkiem może być Grochów VIII, który znajdował się pomiędzy ulicą Dobrowoja i aleją Waszyngtona, oraz grochów VII, czyli Witolin. Jest to jedyna część, której odrębność do dziś uwzględnia się w podziałach, ale o tym zaraz.

Na terenie Grochowa można było też niegdyś wyróżnić Teodorówkę i Florentynów, które to znajdowały się mniej więcej pomiędzy ulicami Wiatraczną i Podskarbińską, jednak o tych nazwach nie wiele wiadomo.

KOREKTA:

Dobra Florentynów zajmowały taki obszar:

Nie wiem jak Teodorówka...

Można jeszcze wyróżnić wieś Górki Grochowskie (oznaczane różnie, również jako os. Górka, os. Górki itp), która zajmowała obszar:

 Natomiast w latach 30 tych, po likwidacji fortu XI, Oficerska Spółdzielnia Mieszkaniowa "Grochów" rozpalcelowała tam ziemie pod osiedle willowe pracowników państwowych Górki Grochowskie.  

Miało wyglądać to tak:

 

 ale zabudowano chyba tyklo część tego układu ulic, głównie na północ od Ostrobramskiej, przy czym do dziś prztrawło, mniej więcej coś takiego:

 

Później, aż do lat 60 XX wieku przetrwały nazwy Grochów I i Gorchów II, zwane również Grochowem Małym i wielkim. Nazwy te można spotkać na mapach i w źródłach pisanych. Podział tren odpowiada mniej więcej podziałowi MSI na Grochów i Gocławek.

Warto wspomnieć, że Grochów Mały dzieli się na Grochów Dwór (część północna) i Witolin (część południowa).

Grochów Dwór to nazwa to podobno nazwa wymyślona w czasie obchodów 100. rocznicy powstania 1830 r. Nazwa pochodzi od dworku Osterloffów.

Witolin to pozostałość pierwszego podziału Grochowa (Grochów VII). Obecnie często utożsamiany z Osiedlem Ostrobramska, któr powstało na jego terenie, ale w istocie składa się również ze starszej zabudowy na północ od Łukowskiej, która de facto nie wiele różni się od zabudowy Grochowa Wielkiego po drugiej stronie Zamienieckiej.

Witolina miał (ma) też swoją kolonię po drugiej stronie Zamienieckiej:

Co jeszcze? –Osiedla.

Grochów nie jest osiedlem i administracyjnie dzieli się na cztery osiedla. Ale osiedli w sensie urbanistycznym, a nie administracyjnym jest więcej i pozwolę sobie wymienić najważniejsze i wpisać je w te podziały:

Osiedle Grochów I – powstało pod koniec lat ’70 XX w. wg proj. Bohdana Lewandowskiego i Macieja Szawernowskiego. Administracyjnie podzielone między Kamionek i Grochów-Kinowa, wg MSI należy do Grochowa, a więc do historycznego Grochowa Wielkiego. Nazwy Osiedla Grochów I nie należy mylić z numeracją wynikającą z podziału na Grochów I i II, ani, tym bardziej, z pierwotnym podziałem.

Osiedle Grochów II – powstało pod koniec lat ’40 XX w. wg proj. Jana Klewina i Zbigniewa Pawlaka. Między Wiatraczną a Terespolską. Administracyjnie należy do Grochowa-Centrum, wg MSI należy do Grochowa, a więc do historycznego Grochowa Wielkiego. Nazwy Osiedla Grochów II nie należy mylić z numeracją wynikającą z podziału na Grochów I i II, ani, tym bardziej, z pierwotnym podziałem.

Daty powstania tych osiedli wziąłem z UTM i wydają mi się błędne (najpierw II i potem I ?!)

Kolonia Praussa - "(...)czysto inteligencki, charakter miało niewielkie osiedle zlokali­
zowane nieopodal Witolina, po drugiej stronie ulicy Grochowskiej. Osiedle to,
do dziś w całości zachowane, znajduje się w okolicy placu Szembeka. Składa się
z nieco ponad trzydziestu domków w charakterystycznym dla lat 20-tych „dwor­
kowym" stylu. W czasach, kiedy powstawało nazywano je Kolonią Praussa.
Jerzy Kasprzycki pisał o Kolonii Posłów i Senatorów PPS, dziś jednak nazw
tych nie zna już nikt, poza starszymi mieszkańcami kolonii. „Wille te, wzniesione
z własnych środków i kredytów bankowych - pisze J. Kasprzycki - zamieszki­
wali znani działacze lewicy społecznej okresu międzywojennego, m.in. sekretarz
generalny PPS - Frakcji Rewolucyjnej Kazimierz Pużak, pisarka Helena
Boguszewska, autorka popularnej wówczas powieści-reportażu Jadą wozy
z cegłą" (Kasprzycki 1998, s. 218). Kolonia powstała w połowie lat 20-tych mię­
dzy ulicami Chłopickiego, Boremlowską, Żółkiewskiego i Szaserów. W połowie
lat 30-tych osiedle było już dobrze zagospodarowane, w ogrodach otoczonych
siatką wyrosły drzewa. W nocy osiedla pilnował stróż. Wszyscy się tu znali
przynajmniej z widzenia, większość utrzymywała ze sobą kontakty towarzyskie.
Panowało poczucie bezpieczeństwa i swojskości. Natomiast otoczenie: robotnicze
domy przy ul. Szaserów, bieda-domki rosnące wówczas jak grzyby po deszczu
„na błoniach przy torach", było dla wielu trochę niezrozumiałe i niepokojące.
„Ci ludzie", którzy w nich mieszkali lub mieli zamieszkać, mimo programowej
często ich akceptacji, byli dla niektórych mieszkańców Kolonii Praussa nieco
zagadkowi; reprezentowali świat, w którym wszystko było inne: zajęcia, sposób
myślenia i spędzania wolnego czasu, światopogląd i system wartości."

ANDRZEJ WOŹNIAK
Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Warszawa
PRZEDMIEJSKIE GRY I ZABAWY.
O CZASIE WOLNYM I ŚWIĘTOWANIU NA GOCŁAWIU
W DWUDZIESTOLECIU MIĘDZYWOJENNYM

Osiedle Kinowa - powstało w 1960-6 wg proj. Bohdana Lewandowskiego i Macieja Szawernowskiego. Od niego też nazwę wzięł cały obszar administracyjny Grochów-Kinowa. wg MSI należy do Grochowa, a więc do historycznego Grochowa Wielkiego.

Osiedle TOR - Powstało w 1938 wg proj. Mirosława Szabuniewicza i Natalii Hiszpańskiej. Mieszkania dla robotników mają po 30 i 37 m2, w większości pokój z kuchnią. Posiadają gaz i wodę. Między domami są łączniki na słupach, początkowo z pralniami i suszarniami, dziś przerobione na mieszkania. Mieszkania dostawali głównie pracownicy PZInż. z Terespolskiej, Pocisku z Mińskiej, czy Zakładów Optycznych z Grochowskiej. Zarząd dbał o to, żeby 90% lokali przyznawano właśnie robotnikom o dochodach nie przekraczających 250 zł miesięcznie.

Należy do Grochowa Centrum (podział adm.) i wg MSI do Grochowa, a więc do historycznego Grochowa Wielkiego.

Osiedla Kozielska, Majdańska i Igańska – podobne do złudzenia osiedla bloków o 10 do 19 pięter wg projektu proj. Jerzego Kumelowskiego zbudowała w latach 1983-86. Admisntracyjnie się na terenie Grochowa Centrum i Grochowa Południowego, wg MSI należy do Grochowa, a więc do historycznego Grochowa Wielkiego.

Osiedle Młodych - niskoblokowe osiedle , wybudowane w latach 1957-1975. Nazwę "Osiedle Młodych" błędnie identyfikuje się z Robotniczą Spółdzielnią Mieszkaniową "Osiedle Młodych", te dwa pojęcia nie mają jednak ze sobą nic wspólnego!

Osiedle Dudziarska – owiane absurdalnie przerysowaną złą sławą osiedle socjalne na terenie odciętej od świata Koziej Górki Grochowskiej. Wg MSI jest to Olszynka grochowska, wg administracji Grochów Północny.

Osiedle Ostrobramska -  powstało w latach 1977-79 na Witalnie, a więc na ternie Grochowa Małego. Wg MSI jest to Gocławek (przypominam- BZDURA!), a admiosnitracyjnie – Grochów Południowy.

Osiedle Santorini – grodzone osiedle zaprojektowane przez JEMS powstało w latach 2008-2010, na terenie Grochowa-Dworu, a więc Grochowa Małego. Wg MSI jest Gocławek (bez komentarza), a adm. jest to Grochów Północny.

A Przczyczółek Grochowski aka Pekin?

To sprawa oddzielna i wyjątkowa.  W nazwie Grochów, ale powstał na terenach, które można przypisywać zarówno do Gocławia, jak i Grochowa,  a nawet Kępy Gocławskiej. Powstawał za czasów, kiedy tereny dawnej wsi Gocław miał wchłonąć Grochów, a osiedla Gocław-Lotnisko jeszcze nie było. Wg administracji Pekin stanowi oddzielne osiedle administracyjne, a wg MSI należy do Gocławia. Ale Pekin to Pekin i kropka. Jest zjawiskiem niepowtarzalnym i oddzielnym od tkanki miasta, podobnie jak dzisiejsze grodzone osiedla, tak więc nie widzę potrzeby rozważania historycznej przynależności tego terenu.

Jestem otwarty na uwagi i pytania.